در روستای دورافتادۀ «تیاکی» ولسوالی زازی میدان ولایت خوست، مادری زندهگی میکند که سه فرزندش را که در ارتش خدمت میکردند، در جریان شش ماه از دست دادهاست.
این مادر «لیلو» نام دارد و اکنون با فرزند چهارمش که اکنون نوجوان است، زندهگی میکند. لیلو میگوید درد از دستدادن فرزندانش اورا در آستانۀ نابودی قرار دادهاست؛ قدش خمیده و چند شبه موهایش سفید شدهاند.
فرزندان لیلو در نبردها با طالبان در ولایتهای تخار، کندز و غزنی جانهایشان را از دست دادهاند.
این مادر میگوید که حکومت تاکنون حقوق فرزندانش جانباختهاش را نپرداختهاست: «از خاطر دفاع از خاک افغانستان رفته بودند. بهجای اینکه دیگران از خاک ما پاسبانی کند، بهتر است فرزندان من بروند و پاسبانی کنند.»
برکتشاه، برادر این سربازان جان باختۀ ارتش نیز میگوید که پس از جان باختن برادرانش، زندهگی دشواری را پشت سر میگذرانند: «سه برادرم شهید شدند. دولت همرای ما همکاری نکردهاست و سن من هم کم است و نمی توانم کار کنم.»
در ولسوالی زازی میدان، کمتر خانوادهیی را میتوان سراغ کرد که یکی از بستگانش را در نبردها از دست نداده باشد.
«وکیله» مادر یکی از سربازان دیگر ارتش است که در روستای «مغل خیل» زازی میدان زندهگی میکند. او نیز تنها فرزندش را که در ارتش خدمت میکرد، در نبردها از دست دادهاست.
وکیله نیز همانند لیلو از نارساییها در حکومت شاکی است. وکیله و لیلو دردهای مشابهی زیاد دارند؛ هردو تکیهگاههای شان را از دست دادهاند و هردو در فقر و تنگدستی زندهگی میکنند.
وکیله میگوید فرزندش برای برای دفاع از ارزشها در کشور، به ولایت بدخشان خدمت میکرد و در همانجا در نبردها جان باخت: «فرزندم در بدخشان، مزار اخیرأ در تخار رفت و شهید شد.»
برخلاف فرزندان جوان مرگ لیلو که عروسی نکرده بودند، تنها فرزند وکیله اما تشکیل خانواده داده بود؛ از او سه دختر قد و نیم قد بهجا ماندهاند – دخترانیکه معلوم نیست در نبود پدر چه سرنوشتی در انتظار آنان است.
میوهالدین، از نزدیکان خانوادۀ وکیله است. او هرچند میگوید که از این خانواده حمایت خواهد کرد، اما او خود نیز از وضعیت بد زندهگیاش شکایت دارد: «حکومت در برابر اینان بیپروایی کرده و حتا یک بوجی آرد هم کمک نکردهاست.»
اینان تنها خانوادههای نیستند که فرزندانشان را در نبردها از دست دادهاند، بل نبردها در سالهای پسین، هزاران خانواده را به گلیم غم نشاندهاند. چنانکه رییسجمهور غنی در مصاحبۀ چندی پیش خود اذعان کرد که تنها ۴۵هزار نیروهای امنیتی در چهار سال حکومت داری او جانهای شان را از دست دادهاند.