نویسنده: حسین یاسا
ملا عمر یکبار دیگر مرده است. این بار سوم در پنج سال اخیر است که خبر مرگ رهبر طالبان در رسانه ها موج می زند. پیش از این که تعداد زیادی از اعضای این گروه خبر مرگ رهبرشان را قبول نموده باشند، طالبان در کویته شتاب زده اعلان نمودند که آنها جاگزین ملاعمر را گماشته‌اند.
اعضای ارشد این گروه از جمله حسن رحمانی و محمد رسول بلند رفتن پُست ملا منصور را به حیث امیر تقبیح نمودند. این کار حال برملا شده است. طالبان در تلاش برای یک قدرت هستند.
هرچند هیج کسی به شمول نزدیکان وی ملا عمر را پس از شکست رژیم مستبد طالبان در سال ۲۰۰۱ میلادی به چشم ندیده اند. این خبر در حالی نشر شد که قرار بود دور دوم مذاکرات صلح میان حکومت افغانستان و طالبان برگزار شود. اما این گفتوگوها پس از نشر این خبر به تعویق افتادند.
از سوی دیگر، دهشت افگنی و شورشگری در افغانستان در مرحلهای مهم و در عین زمان خشن داخل شده است، به ویژه اینکه طالبان میدان جنگ را از دست داده و آن را به جنگجویان وابسته به گروه داعش واگذار کنند.
نیروهای امنیتی افغان در جریان ۱۴ سال اخیر هیچگاه تحت چنین فشار نظامی نبوده‌اند. ولایتهای جنوبی و شمالی زیر تهدید جدی گروه تروریستی داعش قرار دارد که این گروه پرچم سیاه شان را در مناطقی که از اداره‌ی حکومت بیرون است به اهتزاز می‌آورد.
بنابراین با در نظرداشت این گفته‌ها تأثیر مرگ ملا عمر چه خواهد بود؟
تأثیر بالای گفت‌وگوهای صلح
طالبان همیشه مایل نبوده‌اند تا با حکومت افغانستان گفت‌وگو کنند، به دلیل اینکه آنها حکومت کابل را دست نشانده‌ی امریکا می‌دانند که به نظر آنها ارزش‌های اسلامی را زیر سئوال قرار میدهد.
اما پس از اتمام مأموریت نظامی نیروهای بین المللی در سال ۲۰۱۴ میلادی احتمال مذاکره با حکومت تقویت شد.
یک پرسش عمده برای کابل این بود که با چه کسی این گفتوگوها را انجام دهد.
تعداد زیادی از گروه ها یا شاخههای طالبان در ولایتهای مختلف افغانستان با حکومت در جنگ هستند که هیچ هماهنگی با یکدیگر ندارند. اما با وجود آن هم تمام شاخه های این گروه رهبری ملا عمر را قبول کرده اند.
نام وی حداقل یک تأثیر سمبولیک داشت که تمام این طالبان را کمک کرده بود تا با هم متحد باشند. وی تنها یک فرماندهی رهبری جنگ بر ضد کابل نبود، بل وی یک امیرالمومنین بود.
تأثیر سیاسی و نظامی مرگ ملاعمر بالای چه خواهد بود؟
آیا آنها قادر خواهند بود تا با مشروعیت مورد نیاز در گفت وگوهای صلح اشتراک کنند؟
آیا گروه قطر با یک امیر جدید موافقت خواهد نمود و یا هم در میان مدعیان قدرت تقسیم خواهد شد؟
معامله ی میان گروه حقانی و قندهاریان که شاهد گماشتن سراج حقانی به حیث معاون این گروه بودهاند از چه قرار می باشد؟
آیا این یک معامله پیش از مذاکرات خواهد بود یا یک معامله بر ضد مذاکره؟
آیا کابل به گونهی کامل مطمئن خواهد بود که این گفتوگوها و مذاکرات به نتیجهی مطلوب برسد؟
یا اگر حکومت وحدت ملی مجبور شود تا قدرت را تقسیم کند، کدام شاخه ی طالبان بخشی از آن خواهد بود؟
به خاطر همین پُرسش ها است که برخی احساس میکنند که مرگ ملا عمر بالای گفت وگوهای صلح تأثیر منفی خواهد داشت.
اما برخی در میان حکومت افغانستان میگویند که این یک نیرنگ برای خرابکاری و تحت تأثیر قرار دادن مذاکرات صلح است.
آیا اختر محمد منصور؛ امیر جدید طالبان قادر خواهد بود تا از صلاحیت خود بالای این گروه استفاده نماید و یا وی با شورش علنی مواجه خواهد شد؟
کابل به زودی تصمیم خواهد گرفت که آیا این روند ارزش آن را دارد تا بالای آن پول مصرف شود و یا این بهتر باشد تا بالای توان خود در میدان جنگ تمرکز کند.
تأثیر بالای میدان جنگ
ولسوالی‌ها در شمال کشور یکی پس از دیگری در حال افتادن به دست شورشگران است. هرچند نیروهای امنیتی افغان موفق شده است تا اداره‌ی برخی از آنها را دوباره به دست گیرد، اما این سناریو به صورت عموم نمایانگر آن است که اداره‌ی اشرف غنی آسیب پذیر خواهد بود.
مرگ ملا عمر امکان دارد فضای کار را برای داعش ایجاد کند که بسیاری از شورشیان طالبان به آن یکجا خواهند شد.
فرار ۲۰۰ سرباز از نیروهای پولیس ملی در ولایت شمال شرقی بدخشان در هفتهی جاری یک نشانهی هشدار میباشد. این نشان میدهد که حتی سربازان هم در حال از دست دادن باورشان هستند.
کارشناسان و حتی برخی از سیاستمداران بر این باورند که پیشرفت غیر منتظرهی داعش در شمال افغانستان یک تهدید جدی برای طالبان است. دور از پدیدهی محلی شده دیده میشود که این یک پروژه برای ناامن سازی تمام منطقه از آسیای میانه تا آسیای مرکزی و حتی فراتر از آن باشد.
جنگجویان در شمال به آرزوی این هستند تا مرز را به طرف کشورهای آسیای مرکزی عبور کنند. در شمال افغانستان، طالبان تابع داعش هستند. مرگ ملاعمر به داعش در افغانستان قدرت بیشتر خواهد بخشید. بسیاری از شورشیان طالبان با گروه داعش یکجا شدهاند.
پرچم سفید طالبان در ولایتهای غزنی و زابل به ندرت دیده میشود. این پرچم بسیار وقت با پرچم سیاه گروه داعش جاگزین شده است، حتی پیش از خبر مرگ ملا محمد عمر.
برخی از کارشناسان بر این باورند که طالبان و داعش نمیتوانند با هم یکجا به پیش بروند، زیرا در میان آنها تفاوتهای ساختاری و جغرافیایی موجود است.
برخیها همچنان میگویند که افغانها هیچگاه برتری خارجی‌ها یا بیگانگان را نخواهند پذیرفت. هرچند دیده می شود که این مفکوره به عنوان یک باور قدیمی باشد تا یک واقعیت.
نتیجه:
خبر مرگ ملاعمر لزوماً برای افغانها یک خبر مثبت نخواهد بود. سیاست جهادی تعیین خواهد نمود که آیا این نتیجهی احتمالی مثبت خواهد بود یا منفی. اگر جنگجویان طالبان به ویژه در شمال داعش را رد نموده و جهادشان را شدت بخشیدند، این حالت امنیت افغانستان را بیشتر با خطر مواجه خواهد ساخت.
اگر شاخه ای که قرار است در حکومت شریک شود و یک پالیسی شدیدتر را در پیش گیرد، که این هم یک نتیجهی بد برای افغانستان خواهد بود.
اما بدترین نتیجه برای افغانستان این خواهد بود که اگر یک شاخه‌ای از طالبان با حکومت افغانستان در پروسه‌ی صلح یکجا شود در حالی که شاخه‌ی دیگر در مخالفت با اولی در تلاش آن باشد تا با یکدیگر مخالفت کنند و جنگ را شدت بخشند در این حالت روزهای سختی برای افغانستان در پیش است.
نیاز است تا حکومت وحدت ملی تفاهمی را میان بخش‌های خود تقویت بخشد تا برای مقابله با خشونت و سیاست‌ها فریبنده‌ای که ما از وارثان ملا عمر توقع داریم؛ آماده باشد.
خلاصه اینکه این مرگ:
در پنج سال اخیر این سومین بار است که گزارش مرگ ملا عمر به نشر می‌رسد.
این بار طالبان این گزارش را تأیید نموده‌اند.
برخی از آنها بیان داشته‌اند که ملا اختر محمد منصور جایگزین ملاعمر میباشد، این به معنی پوشش دادن بحران رهبری و شدت دادن سیاست جناحی در داخل این گروه می باشد.
قبول مرگ ملا عمر تأثیر مثبت بالای افغانستان و تمام منطقه خواهد داشت.
زمان:
این در حالی است که حکومت افغانستان در حال اشتراک در روند مذاکره با طالبان است .
داعش همچنان در افغانستان در حال رشد است.
تأثیر:
ملاعمر یک فاکتور اتحاد در میان طالبان بود. اگر وی مرده است، پس این گروه می‌تواند به شاخه‌هایی جداگانه تقسیم شود که بالای آن رقابت خواهد نمود که کدام آنها بیشتر تندر هستند.
موجودیت داعش باعث ملحق شدن طالبان به آنها خواهند شد.
مذاکرات ممکن است همراه با شاخههای چندین گانه‌ی شورشیان بیشتر دشوار شوند و امکان دارد که شاخه‌ی اصلی طالبان به این مذاکرات مخالفت کند.
داکتر حسین سایا سردبیر روزنامۀ انگلیسی زبان اوت‌لوک افغانستان چاپ کابل
برای تماس با وی می‌توانید به آدرس زیر ایمیل بفرستید:
دیدگاه تان در این باره