په هېواد کې د دولتي ښوونځيو شمېر شاوخوا ۱۷ زرو ۵۰۰ ته رسېږي خو د پوهنې وزارت چارواکي وايي، د بېلا بېلو لاملونو له کبله هېواد کې د زده کوونکو پرمخ څه باندې زر ښوونځي تړلي دي.
بلخوا د طلوع نیوز سرچینې وايي، په کندوز ولایت کې یو شمېر ښوونځي د طالبانو لخوا ګواښل شوي دي چې که د ښوونکو تنخواګانې د معتمدۍ په طریقه ورنه کړل شي ښوونځي تړل کېږي دغه ادعاوې د طالبانو لخوا تایید شوې نهدي.
د کندوز د والي ویاند نعمت الله تیموري په دې اړه وویل:«څه باندې ۵۰۰ ښوونځي چې په کندوز کې دي د هغوی یو شمېر تړلي دي او د دغو ښوونځيو د تړلو لامل دا دی چې د ښوونکو د معاشونو په ورکړه کې روڼتیا رامنځته کړو او له فساد سره مبارزه وکړو. د خپلو ښوونکو د تنخواه ورکړه مو بانکي کړې ترڅو د ښوونکو حق هغوی ته ورسېږي.»
بلخوا په غور ولایت کې د ۸۱۵ ښوونځيو له ډلې ۷ ښوونځي تړلي دي او ۱۳۰ نور ښوونځي بیا د طالبانو ترولکې لاندې سیمو کې په دې شرط پرانستي دي چې د دغو ښوونځيو د ښوونکو تنخواګانې د بانک له لارې نه بلکې په مستقیمه توګه ورکړل شي.
په ولسي جرګه کې د غور د خلکو استازی قادر شاه بحر وايي:«د طالبانو تر نفوذ لاندې ۱۳۰ ښوونځي دي. د دغو ښوونځيو ښوونکو ته چې معاشونه استول کېږي، په بشپړه توګه د طالبانو له غوښتنې سره په تعامل کې دي. کهچېرې داسې نه وي، طالبان ښوونځي پرانستي نه پرېږدي. له دې ډول طریقې سره د ښوونکو په معاشونو کې لاسوهنه کېږي او د ښوونکو له معاشونو سره معاملې کېږي.»
خو د پوهنې وزارت وایي، د ښوونکو تنخواګانې د معتمد په ډول او د کومې ډلې سره په معامله نه ورکېږي.
د پوهنې وزارت د نشراتو رییس کبیر حقمل څرګنده کړه:«تراوسه داسې کار چې موږ له چا سر یا ډلې او هم لوري سره، هوکړه مطرحه شي او یا هوکړې ته رسېدلي وو داسې څه شتون نهلري. ښوونکي باید د بانکونو له لارې خپل معاشونه ترلاسه کړي.»
دغه راز، لوګر ولایت کې د ۱۱۰ ښوونځيو له ډلې د دغه ولایت څرخ ولسوالۍ کې د طالبانو تر ولکې لاندې سیمو کې ۳۰ ښوونځي تړل شوي دي خو سیمهییز چارواکي اوس مهال په دغه ولایت ټول ښوونځي پرانستي بولي.
د لوګر د والي ویاند سلیم صالح وايي:«د څرخ او خروار په ولسوالیو کې هغه دودونه چې له پخوا څخه وو اوس هم واکمن دی چې خپلو لوڼو ته له شپږم ټولګي وروسته د ښوونې اجازه نه ورکوي.»
د وردګو د والي ویاند عبدالرحمان منګل زیاتوي:« په میدان وردګو ۴۸۲ ښوونیز مرکزونه دي، ۶۸ ښوونځي ځانګړي د نجونو دي. په ټوله کې په دغو ښوونځیو کې ۱۶۸ زره زده کوونکي په زده کړو بوخت دي.»
د لوګر ولایت د چارواکو د شمېرو له مخې اوسمهال په دغه ولایت کې د نجونو او هلکانو په ګډون ۱۵۵ زره زده کوونکي په زده کړو بوخت دي.
لوګر ولایت کې زده کوونکې انیتاعلم یار په ډاګه کوي:«تېر کال له ډېرو ستونزو سره مخامخ وو. زموږ د ښوونځي دېوالونه د جګړ په پایله کې زیانمن شوي وو. خو سږکال دا ستونزه تر یوه بریده حل شوې ده.»
د حکومت د شمېرو له مخې د نا امنیو دوام د دې لامل شوی چې په ټول هېواد کې دری مېلیونه ماشوم له زده کړو بې برخې پاتې شي.