دانشمندان مکسیکویی پس از جستجوهای فراوان در شبه جزیره "یوکاتان" شواهدی را یافته اند که نشان می دهند یک معدن "رنگ اُخرایی" در این منطقه، دوازده هزار سال پیش از سوی مایاها حفاری شده بود و برای دو هزار سال از آن کار گرفته می شد.
این معدن که اکنون در زیر آب قرار دارد دوازده هزار سال پیش حفاری شده بود.
به گفته دانشمندان، قوم مایا از ماده سرخ این معدن به هدف های گونه گون کار می گرفت.
دانشمندان پس از صد بار تلاش که بیش از شش صد ساعت را در زیر آب در بر گرفت، این تونل، ابزارهای حفاری، نشانه های راهیابی و بازمانده های چراغ های قدیمی را یافته اند.
روبرتو جونکو، معاون باستان‌شناسی دریایی انستیتیوت ملی مردم شناسی و تاریخ مکسیکو، گفت: «دوره ماقبل تاریخ برای دانشمندان رازهای بسیاری دارد. این معدن یکی از کشف هایی است که درها و پنجره های بسیاری را به سوی گذشته دور باز می کنند. کشف این معدن با پیشینه ده هزار سال یک نشانه بزرگ آن زمان است.»
دانشمندان باور دارند که با افزایش جمعیت در این منطقه، مردم به حفاری معدن رو آوردند. اما دو هزار سال پس از استفاده از این معدن، اینجا برای یک هزار سال بی استفاده مانده بود و سپس در هشت هزار سال پیش پس از آخرین عصر یخبندان، زیر آب شد.
در غارهای این معدن، استخوان های انسان نیز پیدا شده اند؛ اما روشن نیست که این انسانها چرا در آنجا مانده اند.
معاون باستان‌شناسی دریایی انستیتیوت ملی مردم شناسی و تاریخ مکسیکو گفت: «این کشف به ما اجازه می دهد که برخی از ویژه گی های جوامع گذشته را بدانیم. آنان از این رنگ برای رنگ کردن بدن های شان کار می گرفتند. همچنان برای اهداف پزشکی کار می گرفتند؛ زیرا این ماده می تواند با باکتری ها مبارزه کنند. وقتی فکر می کنم که این رنگ آغاز آشکارسازی هنر بوده است لذت می برم.»
رنگ سرخ اخرایی که از معدن استخراج می شود، برای نقاشی، تزیین بدن و نیز برای مراسم به خاک سپاری از سوی مایاها کار گرفته می شد.